استراتژی بر پوت اسپرد یا همان اسپرد نزولی فروش، یکی از روشهای کاربردی در بازار اختیار معامله است که برای شرایطی طراحی شده است که معاملهگر انتظار یک کاهش آرام یا متوسط قیمت دارایی پایه دارد. در این روش، معاملهگر یک اختیار فروش با قیمت اعمال بالاتر خریداری میکند و همزمان یک اختیار فروش با قیمت اعمال پایینتر میفروشد، بهگونهای که هر دو قرارداد دارای تاریخ سررسید یکسان هستند.
با این ساختار، هزینه ورود به معامله کاهش مییابد و ریسک اولیه محدود میشود، در حالیکه امکان کسب سود در صورت کاهش قیمت دارایی فراهم میشود. این استراتژی زمانی مناسب است که شما نسبت به افت قیمت دارایی بدبین هستید، اما انتظار ندارید افت شدید یا سریع رخ دهد.
منطق استراتژی بر پوت اسپرد (Bear Put Spread)
استراتژی بر پوت اسپرد یکی از روشهای هوشمندانه و کمریسک در بازار اختیار معامله است که معاملهگر را قادر میسازد از کاهش ملایم یا متوسط قیمت دارایی پایه سود کسب کند. این استراتژی از نوع اسپرد عمودی (Vertical Spread) است، یعنی هر دو اختیار معامله دارای تاریخ سررسید یکسان هستند، اما قیمتهای اعمال (استرایکها) متفاوتی دارند.
منطق این استراتژی بر پایه خرید و فروش همزمان دو اختیار فروش (Put Option) شکل میگیرد:
- خرید اختیار فروش با قیمت اعمال بالاتر (Strike A):در گام نخست، معاملهگر یک اختیار فروش با قیمت اعمال بالاتر خریداری میکند. این اختیار به او حق میدهد که دارایی پایه را تا تاریخ سررسید، در قیمت تعیینشده (Strike A) بفروشد. هدف از خرید این اختیار، بهرهمندی از کاهش قیمت دارایی است.
- فروش اختیار فروش با قیمت اعمال پایینتر (Strike B): بهطور همزمان، معاملهگر یک اختیار فروش دیگر را با قیمت اعمال پایینتر میفروشد. در این بخش، او متعهد میشود که در صورت رسیدن قیمت دارایی به زیر این سطح (Strike B)، دارایی را در آن قیمت خریداری کند یا قرارداد را انجام دهد.
تاریخ سررسید هر دو قرارداد یکسان است. از آنجا که هر دو اختیار فروش در یک زمان منقضی میشوند، این ترکیب در دستهی اسپردهای عمودی نزولی (Bear Vertical Spreads) قرار میگیرد. این ویژگی باعث میشود رفتار هر دو موقعیت در طول زمان با یکدیگر همجهت باشد و مدیریت معامله آسانتر گردد.
هدف از اجرای اسپرد نزولی فروش: معاملهگر با ایجاد این ترکیب انتظار دارد قیمت دارایی پایه بهآرامی کاهش یابد و ترجیحاً پایینتر از قیمت اجرای اختیار فروختهشده (Strike B) برسد. در این حالت، حداکثر سود استراتژی محقق میشود. در مقابل، اگر قیمت دارایی در زمان سررسید بالاتر از قیمت اجرای اختیار خریداریشده (Strike A) باقی بماند، هر دو اختیار بیارزش منقضی میشوند و زیان معاملهگر محدود به هزینه اولیه ورود به معامله خواهد بود.
چرا از استراتژی بر پوت اسپرد استفاده میشود؟
خرید تنها یک اختیار فروش میتواند پرهزینه باشد، زیرا حقبیمه یا پرمیوم پرداختی برای آن زیاد است و گذر زمان (Time Decay) ممکن است به ضرر معاملهگر تمام شود. در استراتژی اسپرد نزولی فروش، با فروش یک اختیار فروش دیگر با قیمت اعمال پایینتر، بخشی از هزینه اولیه جبران میشود. این کار باعث کاهش هزینه ورود (Debit Paid) میگردد، اما در عوض، سقف سود محدود میشود چون اختیار فروختهشده بخشی از سود بالقوه را کاهش میدهد.
چه زمانی از این استراتژی استفاده کنیم؟
استراتژی بر پوت اسپرد برای زمانی مناسب است که دیدگاه شما نسبت به بازار نزولی اما نه بسیار شدید باشد. اگر انتظار دارید قیمت دارایی کاهش پیدا کند، اما نه بهصورت سریع یا چشمگیر، این استراتژی بهترین گزینه است. زیرا:
- ریسک شما از ابتدا مشخص و محدود است.
- هزینه ورود نسبت به خرید صرف یک اختیار فروش کمتر است.
- نسبت سود به زیان (Reward / Risk Ratio) منطقی و قابل کنترل باقی میماند.
سود و زیان در استراتژی بر پوت اسپرد
حداکثر سود: حداکثر سود زمانی رخ میدهد که دارایی پایه زیر قیمت اجرا اختیار فروشی (Strike B) در زمان سررسید قرار گیرد. در این حالت، اختیار فروشی که خریده شده با قیمت اجرا A – قیمت دارایی تسویه میشود و اختیار فروشی که فروخته شده با قیمت اجرا B – قیمت دارایی تسویه میشود، و اختلاف این دو منهای هزینه اولیه، سود شما خواهد بود. به بیان ساده:
حداکثر سود = (Strike A – Strike B) – هزینه خالص ورود
حداکثر زیان: حداکثر زیان نیز برابر با هزینهای است که برای ایجاد اسپرد پرداخت کردهاید (هزینه خالص ورود). اگر قیمت دارایی بالاتر از قیمت اجرا اختیار خریداری شده (Strike A) در زمان سررسید باقی بماند، هر دو اختیار بیارزش خواهند شد و زیان شما معادل همان هزینه اولیه خواهد بود.
نقطه سربهسر (Breakeven): نقطهای که معاملات وارد سود/زیان صفر میشود به این صورت محاسبه میشود: قیمت اجرا اختیار خریده شده (Strike A) – هزینه خالص ورود = نقطه سربهسر. اگر قیمت دارایی در سررسید بالاتر از این نقطه باشد، معامله زیانده است؛ اگر پایینتر، وارد سود میشود (تا سقف سود محدود).
برای شفافیت، میتوان سه سناریوی احتمالی را بررسی کرد:
- قیمت دارایی بالاتر از Strike A باقی بماند → هر دو اختیار منقضی بیارزش → زیان = هزینه اولیه.
- قیمت دارایی بین Strike B و Strike A قرار گیرد → اختیار خریداری شده دارای ارزش ذاتی شده، ولی اختیار فروخته شده هنوز بهطور کامل پولی نشده است → سود کمتر از سقف.
- قیمت دارایی زیر Strike B برسد → اختیار فروخته شده نیز فعال میشود → حداکثر سود محقق میشود = تفاوت دو قیمت اجرا – هزینه.
نکات مهم استراتژی بر پوت اسپرد
استراتژی بر پوت اسپرد برای زمانی مناسب است که شما انتظار کاهش قیمت دارید، اما نه کاهش شدید یا ناگهانی، زیرا سود شما محدود است و اگر قیمت بسیار پایینتر از Strike B برسد، دیگر سود بیشتری نمیبرید.
هزینه ورود پایینتر از خرید صرف یک اختیار فروش است، چون فروختن اختیار با قیمت اجرا پایینتر بخشی از هزینه را جبران میکند.
زمانزدایی (Time Decay) و سطح نوسان (Implied Volatility) نیز تاثیر دارند؛ اگر گزینهها خارج از پول باشند، گذر زمان علیه شما است، ولی اگر به سمت پولی شدن حرکت نمایند، ممکن است زمان به نفع شما باشد.
انتخاب قیمتهای اعمال مناسب بسیار مهم است؛ هرچه فاصله بین قیمت اجراها (Strike A – Strike B) بیشتر باشد، پتانسیل سود بیشتر ولی هزینه اولیه نیز بیشتر خواهد بود و احتمال عملی شدن نیز کمتر میشود.
ریسکهای مربوط به اختیار فروخته شده را نیز فراموش نکنید؛ ممکن است زودتر از سررسید، خریدار آن را اعمال کند (در بازارهایی که این امکان باشد) و موقعیت شما بههم بخورد. البته در شرایط ایران ممکن است مقررات متفاوت باشد.
حتما قبل از اجرا، تحلیل نسبت به روند قیمت دارایی پایه، سطح نوسان بازار، میزان نقدشوندگی اختیارها و هزینه کارمزدها انجام دهید.
تحلیل نمودار استراتژی بر پوت اسپرد
فرض کنید نمودار قیمت دارایی پایه را بررسی میکنید و مشاهده میکنید که پس از یک روند صعودی، بهنظر میرسد قیمت به ناحیه مقاومت رسیده و احتمال اصلاح یا کاهش قیمت وجود دارد. در این حالت، استراتژی اسپرد نزولی فروش میتواند انتخاب مناسبی باشد.در نمودار میتوانید خطوط زیر را بکشید:
- قیمت فعلی دارایی (مثلاً نقطه شروع)
- دو قیمت اجرا انتخابی (Strike A و Strike B)
- منطقه سود احتمالی (قیمت زیر Strike B)
- منطقه زیان احتمالی (قیمت بالای Strike A)
با ترسیم اینها، میتوانید ببینید که اگر قیمت بهتدریج کاهش یابد، شما در دید سود قرار میگیرید؛ اما اگر قیمت ثابت بماند یا افزایش یابد، پوزیشن زیانده خواهد بود.
همچنین میتوانید نمودار پروفایل سود و زیان در سررسید را در نظر بگیرید که نشان میدهد چگونه سود ثابت میشود پس از رسیدن قیمت به زیر Strike B، و چگونه زیان ثابت است اگر قیمت بالای Strike A باقی بماند. این نمودار به شما کمک میکند تا مدیریت ذهنی بهتری نسبت به معامله داشته باشید و همچنین حد و مرز ریسک را درک کنید.
مثال کاربردی استراتژی بر پوت اسپرد
فرض کنید دارایی پایه سهام شستا (شرکت سرمایهگذاری شستا) است و قیمت فعلی آن ۱٬۳۵۰ تومان است. شما دید نزولی نسبتا ملایم دارید، یعنی انتظار دارید قیمت کاهش یابد، ولی نه افت شدید یا فوری.
- خرید اختیار فروش با قیمت اجرا (Strike A) = ۱٬۴۰۰ تومان به قیمت مثلاً ۱۱۰ تومان
- فروش اختیار فروش با قیمت اجرا (Strike B) = ۱٬۳۰۰ تومان به قیمت مثلاً ۴۰ تومان
- هزینه خالص ورود = ۱۱۰ – ۴۰ = ۷۰ تومان
سناریوی خوشبینانه: در سررسید قیمت شستا به ۱٬۲۹۰ تومان برسد
- اختیار فروش خریداری شده (Strike A = 1,400) ارزش ذاتی پیدا میکند: 1,400 – 1,290 = 110 تومان.
- اختیار فروش فروخته شده (Strike B = 1,300) ضرر میدهد: چون قیمت زیر 1,300 است، شما باید متعهد شوید، و زیان = 1,300 – 1,290 = 10 تومان.
- سود نهایی: 110 – 10 – هزینه اولیه 70 = 30 تومان.
در این حالت عملکرد خوب بوده، ولی به حداکثر سود نرسیده چون قیمت نتوانست زیر 1,300 شود به اندازه کافی.
سناریوی میانی: قیمت در زمان سررسید بین ۱٬۳۰۰ و ۱٬۴۰۰ تومان قرار گیرد، مثلاً ۱٬۳۵۰ تومان.
اختیار خریداری شده ارزش ذاتی = 1,400 – 1,350 = 50 تومان.
اختیار فروخته شده بیارزش چون قیمت بالاتر از 1,300.
سود نهایی ≈ 50 – 0 – 70 = –20 تومان (یعنی زیان ۲۰ تومان)
این یعنی شما به نقطه سربهسر نرسیدهاید، معامله با زیان بسته میشود ولی زیان از هزینه اولیه کمتر نخواهد بود چون هزینه اولیه همان 70 تومان است.
سناریوی بدبینانه: قیمت شستا بالای ۱٬۴۰۰ تومان باقی بماند، مثلاً ۱٬۵۰۰ تومان.
هر دو اختیار بدون ارزش منقضی میشوند.
زیان شما = هزینه اولیه = ۷۰ تومان.
این نشان میدهد که ریسک شما مشخص است و محدود.
سقف سود = (1,400 – 1,300) – 70 = 100 – 70 = ۳۰ تومان
زیان حداکثری = هزینه ورود = ۷۰ تومان
نقطه سربهسر = Strike A – هزینه ورود = 1,400 – 70 = ۱٬۳۳۰ تومانیعنی اگر قیمت در سررسید برابر یا کمتر از ۱٬۳۳۰ تومان باشد، معامله وارد سود میشود (و پایینتر شدن قیمت، بهتر است تا سقف سود برقرار شود).
اگر قیمت بیش از ۱٬۳۳۰ تومان باشد، معامله وارد زیان خواهد شد.
این مثال دقیقا منطق استراتژی بر پوت اسپرد را در بستر بازار اختیار ایران نشان میدهد و کمک میکند تا معاملهگر منظور از قیمت اجراها، هزینه ورود، نقطه سربهسر، و سناریوهای مختلف را بهروشنی درک کند.
جمعبندی استراتژی بر پوت اسپرد
در بازار اختیار معامله، استراتژی اسپرد نزولی فروش به معاملهگران اجازه میدهد از کاهش ملایم یا متوسط قیمت دارایی پایه سود کسب کنند، بدون آنکه در معرض ریسک نامحدود قرار گیرند. در واقع، اگر انتظار دارید قیمت دارایی کمی افت کند و روند نزولی آرامی در پیش باشد، نه سقوط تند و ناگهانی و نه رشد صعودی پرقدرت داشته باشد، این استراتژی میتواند گزینهای هوشمندانه برای شما باشد.
در این روش، زیان احتمالی شما از ابتدا مشخص است و هیچگاه از میزان هزینهای که برای ورود پرداخت کردهاید بیشتر نمیشود، به همین دلیل به آن استراتژی با ریسک کنترلشده میگویند. همچنین، چون شما یک اختیار فروش را میخرید و در مقابل، اختیار فروش دیگری با قیمت اجرا پایینتر میفروشید، بخشی از هزینه اولیه جبران میشود. این باعث میشود هزینه ورود کمتر از زمانی باشد که تنها یک اختیار فروش خریداری میکنید. البته در عوض، سود شما نیز سقف مشخصی دارد و فقط تا زمانی افزایش مییابد که قیمت دارایی به زیر قیمت اجرای اختیار فروختهشده (Strike B) برسد.
برای استفاده مؤثر از استراتژی اسپرد نزولی فروش، نکات زیر را در نظر بگیرید:
پیش از هر چیز، تحلیل روند قیمتی، نوسانات و شرایط کلی بازار را بررسی کنید تا مطمئن شوید احتمال افت قیمت وجود دارد.
قیمتهای اجرا (استرایکها) را متناسب با دیدگاه نزولی خود انتخاب کنید؛ هرچه فاصله بین آنها بیشتر باشد، پتانسیل سود افزایش مییابد ولی هزینه ورود نیز بیشتر خواهد بود.
پیش از انجام معامله، هزینه ورود، نقطه سربهسر، سود و زیان نهایی را محاسبه کنید تا بدانید دقیقاً در چه شرایطی وارد سود یا زیان میشوید.
در بازار اختیار ایران، حتما به نقدشوندگی نمادها، کارمزدها و نحوه تسویه در سررسید توجه کنید، زیرا این عوامل میتوانند بر نتیجه معامله تأثیر بگذارند.
در مجموع، اسپرد نزولی فروش میتواند برای معاملهگران مبتدی راهی امنتر برای ورود به بازار اختیار باشد، چون زیان محدود و ساختار سادهای دارد، و برای معاملهگران حرفهای نیز ابزاری مؤثر برای مدیریت ریسک در شرایط نزولی محسوب میشود.
در پایان، اگر دید دارید که بازار میتواند کاهش یابد، ولی نمیخواهید ریسک نامحدود داشته باشید، اسپرد نزولی فروش» یکی از گزینههای هوشمندانه است. اما اگر انتظار دارید کاهش شدید رخ دهد یا روند بازار بسیار منفی باشد، ممکن است خرید صرف یک اختیار فروش (با هزینه و ریسک متفاوت) انتخاب بهتری باشد.
نظرات کاربران